پـسـکوه پیرزهی

به زودی پرونده ای مربوط به موزه های شهرستان های زاهدان(موزه منطقه ای جنوب شرق کشور و

موزه پست و تلگراف)، سراوان(موزه محلی شهرستان سراوان، موزه خاک کلپورگان و موزه محلی تاس

و کپل دزک گنجین دران)، ایرانشهر(موزه بیت رهبری) و چابهار( موزه محلی چابهار) در اختیار علاقه

مندان قرار خواهد گرفت.

لازم به ذکر است که موزه ی دیگری در قلعه ی ناصری ایرانشهر قرار دارد که فقط در ایام نوروز میتوان

از آن دیدن نمود که متاسفانه موفق به بازدید از آن نشدیم.

اطلاعات مربوط به موزه ها از میان بروشورها، پمفلت ها ، کتابچه های میراث فرهنگی و تحقیقات

میدانی جمع آوری گردیده اند.

هدف از این تحقیق معرفی موزه های منطقه و ترغیب علاقه مندان به بازدید از این موزه ها میباشد.

عکس هایی نیز از هر کدام از موزه ها در وبلاگ گذاشته خواهد شد.

در آخر از دوستانم مرتضی ناصری و خالد فاضلی بابت تهیه عکس های موزه محلی سراوان و

موزه خاک کلپورگان تشکر میکنم.

بدون شک محدودیت ها و نقص هایی در معرفی و شناساندن این اماکن وجود دارد که امیدوارم

دوستان با راهنمایی های خویش نگارنده را برای رفع کمبودها و کاستی ها برای کارهای بعدی یاری نمایند.

محمد بلوچ زهی:

هر گاه سخن از  هنر هفت هزار ساله سفال هلنچکان در بلوچستان ایران زمین به میان می آید ذهن ها ناخودآگاه نام «دلمراد دهواری» احیاء گر دومین موزه زنده دنیا  را به یاد می آورند. دلمراد؛ آنکه دلش مملو زمراد بود برای ترویج سفالینه های پارینه سنگی علی رغم مشکلات عدیده هیچگاه مجال مردن نداد دومین موزه زنده دنیا را .
اما این بار نه مشکل سوخت کارگاه بود که خطر خاموشی کوره های هزاران ساله موزه ارزشمند هلنچکان بلوچستان را به صدا در آورد و نه اینکه بروکراسی موجود در سیستم اداری جهت بیمه سفالگران، بلکه این مرگ بود مجال زیستن را از ناجی دومین موزه زنده سفال جهان گرفت تا هیچگاه فرصت یافتن چاره ای برای کاستن از دغدغه خاموشی کوره های تاریخ را نیابد و اینگونه شد تا بار دگر با رفتن استاد دهواری و با صدا در آمدن زنگ خطر خاموشی کوره های دومین موزه دنیا ،علاقمندان به فرهنگ و هنر ایران زمین را نیز نگران سازد.
استاد دلمراد دهواری تا بود با تمام مشقت ها و مشکلات پیش و روی فرهنگ و هنر ایران هیچگاه ناملایمتی ها و سختی های روزگار او را مایوس نکرد او خون و جگر خورد و سوخت و ساخت تا گسترش دهد هنری را که از اعماق تاریخ برخواسته و ترویج نماید  شاهکار دست هزاران ساله اجدادش را.
او نام فرهنگ و هنر ایرانی را  به واسطه تلاش های بی شائبه اش در جهت ترویج هنر تاریخی سفال کلپورگان و احیاء دومین موزه زنده سفال در جهان شهره ساخت و  به جرات استاد دهواری را می توان پدر سفال بلوچستان نامید،پدری که تا آخرین لحظه های زندگی پر فراز و نشیبش دغدغه فرهنگ و هنر ایران زمین را در سر  داشت و هرگز لحظه ای جهت خدمت در این عرصه خاموش نماند. البته این استواری ، بردباری، صبر و پایداری یکی از خصیصه های بارز شیرمردان و شیرزنان بلوچ دیار رنگ و چنگ و سنگ است.
آخرین باری که افتخار حضور در کنار استاد دهواری را یافتم اردیبهشت ماه سال گذشته در  خانه هنرمندان ایران و به واسطه برگزاری هفته فرهنگی سیستان و بلوچستان بود او مثل همیشه سرحال بود و پر انشاط در کنار  آثار بیشمار و پرنقش و نگارش که به نمایش گذاشته شده بود با صفا و صمیمیت و صبر و حوصله فراوان از بازیدکنندگان در غرفه اش پذیرایی می نمود.
استاد که به تازگی پا به پنجاهمین دهه زندگی اش گذاشته بود سه شنبه شب در منزل شخصی اش درگذشت و فقط ساعاتی بعد از درگذشت استاد دهواری پدر  پزرگوار وی نیز تاب تنهایی تنها فرزندش را نیافت و در همان شب  به رحمت خداوند پیوست.
 آنچه که به واسطه تلاش های این پیر فاخر صورت گرفت امروزه نام دومین موزه معاصر

زنده سفال دنیا را با فرهنگ و هنر غنی ایران زمین گره زده است و نگاه جهانیان را به

شاهکار دست توانمند زنان بلوچ معطوف ساخته این واقعیتی است مملوس از  فرهنگ و تاریخ و تمدن مردم بلوچستان.
استاد دلمراد دهواری نامی آشنا داشت در عرصه بین المللی و علاوه بر فعالیت در زمینه

سفالگری از چهره های بنام هنر حصربافی بلوچستان نیز بود که سالانه در نمایشگاه های

مختلف سراسر کشور شاهکار دست خویش را عرضه می نمود. وی محصولات تولیدی موزه را به

کشورهای مختلف از جمله ژاپن و فنلاند نیز صادر می کرد .

حضور در نمایشگاههای صنایع دستی داخلی و خارجی از جمله فعالیت های استاد جهت

معرفی فرهنگ و تمدن این سامان بود که با ذوق و علاقه وافری به کارش ادامه می داد.

سفال کلپورگان از جمله هنرهای فاخر ایران زمین است که در سازمان یونسکو به ثبت جهانی

رسیده و در سال 81 نیز در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است. تمامی اعضای خانواده

این هنرمند سینه به سینه و نسل به نسل هنر هفت هزار ساله سفال کلپورگان را حفظ

نموده اند بطوری که هم اکنون جدا از فعالیت یازده نفره خانواده این هنرمند در دومین موزه

زنده سفال دنیا شمار زیادی از زنان اهالی روستای کلپورگان نیز در این موزه مشغول

فعالیت هستند .

آنچه که هنر تاریخی سفال کلپورگان شهرستان سراوان در بلوچستان ایران را با سایر

هنرهای سفالگری در نقاط مختلف ایران و جهان متمایز نموده است کاربرد اشکال

اولیه هندسی و حیوانی یادگار قبل از میلاد مسیح و عدم استفاده از چرخ سفالگری

در ساخت این هنر فاخر است که فقط با کمک دست انجام می شود.

بر خلاف هنر سفالگری رایج کلیه امور ظریف سفال کلپورگان صرفا توسط شیرزنان

هنرمند انجام می شود مردان فقط کارهایی مثل آماده ساختن گل ،پختن سفال، تامین

خاک رس را بر عهده دارند.  ذوق و سلیقه منحصربفرد، استفاده از نقوش اصیل بومی و

تاریخی و قدمت هفت هزار ساله سفال کلپورگان را به هویت فرهنگی ایران و  بلوچستان  در جهان

معرفی نموده است.

کلپورگان روستایی در 25 کیلومتری شهرستان سراوان و 390 کیلومتری زاهدان در جنوب شرق بلوچستان

که سفال آن نیز به همین نام شناخته میشود آنچه امروز کلپورگان را از سایر نقاط متمایز کرده است سفال

آن است سفالی با 7 هزار سال  قدمت !

روستای کلپورگان با سفالینه های تاریخی ومنحصر به فرد با شهرت جهانی شاهکار اندیشه ، ذوق ،

فرهنگ و هنر زنان بلوچستان در سرزمین ایران است زنان بومی منطقه یگانه خالقان سفال کلپورگان

هستند که نسل به نسل و سینه به سینه از مادران به دختران بلوچ منتقل شده و گذشت زمان و حوادث

تاریخ نه تنها از اصالت آن کم نکرده بلکه بیش از پیش بر ارزش های هنری آن افزوده است.

 آنچه سفالگری کلپورگان را از سایر نقاط متمایز نموده ویژگی های منحصر بفرد آن میباشد در ساخت

سفال تمام امور ظریف سفال توسط زنان انجام میگیرد و مردان فقط کارهایی مثل آماده کردن گل ،پختن

سفال، آوردن خاک سفال که از فاصله 2 تا 3 کیلومتری کارگاه یعنی معدن خاک رس مشکوتان تامین

میشود ، رو انجام میدن.آنچه که توجه جهانیان را در سفال کلپورگان برانگیخته است استفاده نکردن از

چرخ سفالگری در تهیه سفال و تمام سفالینه ها با روشهای سنتی ابتدایی و بدیع و به کمک دست

انجام میشود.

طرحها و نقشهای آن کاملا هندسی است و تداعی نقشهای باستانی است تــزیینــات روی سفالینه ها،

با نمادهای تجریدی است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده است و حکایت از راز و رمــز و

خواهش های روحی و درونی هنرمند از محیط اطراف و اعتقادات و باورها دارد. اغلب نمادها شبیه

به نقوش سفالهای ماقبل تاریخ و آغاز دوره تاریخی است. در سفالینه ها لعاب به کار نمی رود برای

تزیین و نقاشی از سنگ تیتوک استفاده می کنند. این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران بخش زابلی

یافت می شود و رنگ آن معمولا قهوه ای یا سیاه است. این سنگ نوعی سنگ منگنز است و رنگی که

از آن به دست میآید قهوه ای است. نکته جالب درباره سفال  های کلپورگان دسته آنها است که

این دسته ها بر خلاف سفالهای امروزی دیرتر از بخش های دیگر سفال میشکنند.

سفال کلپورگان اغلب به شکل کاسه، کوزه، جام، قدح، پارچ و لیوان قلک و ... ساخته میشود

که اغلب ظرفهای ساخته شده آن دارای سرپوش است که گاه خود به عنوان ظرفی مستقل مورد

استفاده قرار میگیرد.

کلپورگان آنچنان که باید تبلیغ نشده اما آنقدر هویت و کیفیت منحصربفردش مشهود بوده که اکنون

در بازارهای مهم جهانی شهره است و مخاطب دارداکنون کوره های سفال پزی کلپورگان نام دومین

کارگاه سفال دنیا و تنها موزه زنده سفال را با خود یدک میکشند.

نظر یادتون نره !!